Từ ghi chép trong chính sử có thể thấy: cổ nhân Trung Quốc từ bao đời nay không sùng thượng màu đỏ, đặc biệt là không lấy màu đỏ làm chủ đạo như hiện nay, bởi vậy việc sử dụng loại màu sắc này có không ít những cấm kỵ và ngoại lệ…
- Tiếp theo Kỳ 1
Điều đáng nói là chữ “红” (hồng) cổ đại và chữ “红” (đỏ máu) trong Trung văn hiện đại không cùng một khái niệm. Sách “Thược dược” của nhà Đông Hán có giải thích: “红, bạch xích bạch sắc”. Nói cách khác, “红” (đỏ – hồng) trong quan niệm của người Trung Quốc cổ đại thực chất là một loại màu hồng, không phải màu đỏ mà người ta nghĩ tới ngày nay. Tuy nhiên, để thuận tiện cho việc tìm hiểu của độc giả hiện đại, tác giả vẫn gọi “红” là các màu đỏ giáng (đỏ nâu), xích (đỏ thâm), chu (đỏ tươi), đan (đỏ cam)… vốn là những màu đỏ theo quan niệm của người hiện đại.
Các sắc độ đỏ (Nguồn: Wikiwand)
Ngoài ra, từ tầng cao hơn mà xét, mỗi triều đại đã viết nên lịch sử và để lại văn hóa cho các thế hệ sau, các nền văn hóa mà mỗi triều đại mang lại đều có nguồn gốc khác nhau, màu sắc thể hiện tự nhiên cũng khác nhau; đây cũng là biểu hiện của sự đa dạng về màu sắc truyền thống. Vì vậy, thuyết ngũ đức và ngũ sắc chỉ là giải thích ở tầng diện nhất định tại thế gian, không phải là căn bản.
Cổ nhân không thịnh hành màu đỏ…
Do các màu sắc khác nhau được các triều đại khác nhau sùng thượng, nên thuyết gọi “màu đỏ là màu lễ hội truyền thống” là vô căn cứ. Thời nhà Thương là một ví dụ điển hình, người dân thời đó tin rằng màu đỏ là màu máu, tượng trưng cho cái chết, vì vậy màu đỏ trở thành màu sắc được dùng trong tang lễ, ma chay thời bấy giờ.
Tình huống cổ nhân khi xưa kết hôn mặc áo cưới cũng bất đồng. Trong các thời đại khác nhau đã xuất hiện các màu đen, trắng, trầm, nhạt, xanh, đỏ… và nhiều màu khác đều xuất hiện, và ở Trung Quốc cổ đại, hiếm khi nghe nói cô dâu và chú rể đều được phục sức bằng một màu đỏ tuyền như bây giờ. Đa số họ, nếu có sử dụng màu đỏ thì cũng chỉ là một người mặc thôi, bởi sự phân biệt giữa nam và nữ nên người xưa đặc biệt cẩn trọng việc này.
Một ví dụ khác là câu đối xuân, có nhiều phán đoán khác nhau về nguồn gốc của chúng, kinh qua sự phát triển dần dần của lịch sử lâu dài, nó trở thành thứ giống như ngày nay, nhưng thuở ban đầu câu đối không phải được viết trên giấy đỏ. Một số quốc gia châu Á chịu ảnh hưởng của văn hóa truyền thống Trung Hoa đã kế thừa phong tục từ xa xưa là trưng câu đối Tết vào dịp năm mới hoặc đầu xuân, và nó vẫn tiếp tục cho đến ngày nay. Ví dụ, người Hàn Quốc cũng dán các câu đối xuân, và mọi người có thể thấy rằng hầu hết họ đều sử dụng chữ đen giấy trắng.
Ấn tượng của người Trung Quốc về câu đối xuân sắc đỏ là bắt đầu vào thời nhà Minh, khi những văn nhân viết câu đối xuân lên giấy hồng và dán chúng lên tường hoặc cửa. Theo quan điểm màu sắc học mà nói, màu sắc này chỉ được sử dụng như một màu tô điểm cho hoàn cảnh xung quanh.
Câu đối viết trên giấy đỏ (Ảnh: Shutterstock).
Nhưng đến thời Thanh triều, giấy đỏ không còn được sử dụng để viết các câu đối xuân trong hoàng cung. Theo cuốn “Tiền giấy nhà Thanh” ghi chép: “Đại nội cung điện đối xuân, sử dụng lụa trắng, do Hàn lâm Cẩn thư trình tấn”. Nhiều người đến thăm Tử Cấm Thành ngày nay và ngạc nhiên khi thấy câu đối xuân màu trắng bên trong, vì họ tưởng rằng câu đối xuân sắc đỏ mới là quan niệm truyền thống.
Ngoài ra, trong các trường sở tôn giáo truyền thống của Trung Quốc, chẳng hạn như câu đối xuân trong tự viện và am quán cổ, thường sử dụng giấy màu vàng nhạt, không dùng màu đỏ.
Màu đỏ: sắc màu kỵ húy…
Từ ghi chép trong chính sử có thể thấy, cổ nhân Trung Quốc từ bao đời nay không sùng thượng màu đỏ, đặc biệt là không lấy màu đỏ làm chủ đạo như hiện nay, điều này thậm chí còn khó thấy hơn với kỹ thuật nhuộm cổ xưa… bởi vậy việc sử dụng loại màu sắc này có không ít những cấm kỵ và ngoại lệ.
Nhiều người am hiểu văn hóa dân gian đều biết rằng, dân gian đồn rằng ví tiền không thể là màu đỏ, nếu không sẽ phá tài lộc. Có nhiều cách giải thích khác nhau cho câu nói này: một số người nói rằng vì màu đỏ là thuộc Hỏa, trong ngũ hành sinh khắc, Hỏa khắc Kim, nên ví đựng tiền màu đỏ có thể khắc Kim tiền; một số người khác lại nói rằng màu đỏ là ẩn dụ của “xích tự” (thâm hụt), có nghĩa là rằng dễ tiêu hết tiền, hoặc huyết bổn vô quy (vốn liếng tiêu tán hết)… có đúng như thế không thì chúng ta chưa bàn tới, nhưng không phải vô duyên vô cớ mà người ta lại kỵ húy một số loại màu sắc. Từ góc độ tâm lý học, con người trong tiềm ý thức chắc hẳn đã có tâm lý phòng bị đối với màu đỏ.
Ví đựng tiền màu đỏ có thể khắc Kim tiền (Ảnh: Shutterstock).
Về phương diện trụ trạch (nhà ở, căn hộ), hầu hết các thầy phong thủy đều phản đối việc đặt quá nhiều đồ vật hay tranh ảnh màu đỏ trong nhà khiến ngũ hành mất cân bằng, phá hỏng thế phong thủy trong nhà, tổn hại vận thế của gia đình. Các nhà tâm lý học cũng cho rằng đại lượng màu đỏ khiến con người dễ bị kích động tinh thần, và không nên để mọi người tiếp xúc với màu này quá nhiều. Ở góc độ y tế, các bác sĩ phản đối việc sử dụng màu đỏ làm màu chủ đạo trong nhà ở hoặc phòng điều trị. Ở trong môi trường có màu đỏ lâu dễ gây mỏi thị giác, dẫn đến một số bệnh tật liên quan, nguy hiểm đến sức khỏe.
Màu đỏ dễ khiến con người dễ bị kích động tinh thần, gây mỏi thị giác, dẫn đến một số tật bệnh liên quan, nguy hiểm đến sức khỏe (Ảnh: Shutterstock).
Mọi người dường như có một bản năng cảnh giác và đề phòng đối với màu đỏ, và vận dụng quan niệm đó vào đời sống xã hội. Ví dụ, hầu hết các biển báo màu đỏ trên đường đều cho biết nguy hiểm hoặc cấm chỉ. Một số nghiên cứu tin rằng: điều này có thể liên quan đến kinh nghiệm con người tích lũy trong tự nhiên. Trong tự nhiên, dù là động vật, thực vật hay côn trùng, tuy không phải là tất cả, nhưng rất nhiều sinh vật màu đỏ tươi đều có độc. Vì vậy, mọi người luôn cảm thấy nguy hiểm khi nhìn thấy những sinh vật có ngoại diện màu đỏ tươi, điều này làm nảy sinh bản năng cảnh giác với loại màu sắc này.
Có một tình huống tương tự trong văn hóa. Dân gian Trung Quốc có một câu nói rằng “đan thư bất tường”, ý nghĩa là nhận được một bức thư viết bằng màu đỏ là không may mắn. Vì vậy, ngày nay một số người nói rằng bạn không thể viết một lá thư bằng bút đỏ, bởi vì trong một lá thư tuyệt giao, các chữ đều là màu đỏ.
Có những căn nguyên lịch sử cho lập luận này. Thời xưa, quan ngự y dùng bút đỏ để ghi tên những người bị xử tử, ngoài ra trong dân gian còn truyền tụng rằng vua thường dùng bút chu sa để viết vào sổ phân định sinh tử. Điều này cũng khiến không ít người nghĩ rằng viết tên ai đó bằng mực đỏ có hàm ý là nguyền rủa người đó chết đi.
Dân gian còn truyền ngôn rằng màu đỏ dễ chiêu mời ma quỷ, nên một số lão nhân không cho người nhà mặc y phục màu đỏ vào ban đêm. Truyền ngôn này có đúng hay không thì không cần nói, nhưng nó liên quan đến một nền văn hóa cổ đại mà nhiều người không hiểu biết nhiều về nó, đó là nhiều quỷ quái được mô tả trong các cuốn sách cổ của Trung Quốc thời kỳ sơ khai đều có màu đỏ.
Ví dụ, trong kinh điển Phật giáo thời nhà Đường có tên “Pháp uyển châu lâm”, mô tả một con quỷ “phu thể xích sắc, thân thậm trường tráng” (da đỏ thâm, thân thể cường tráng); trong “Linh quỷ chí” của triều đại Đông Tấn cũng nói về “nhất xích quỷ, trường khả trượng hứa” (một con quỷ đỏ, thân dài khoảng một trượng); trong “Luận hoành” của thời Đông Hán có ghi chép về “nhân kiến quỷ giả, ngôn kỳ sắc xích” (người thấy con quỷ, ngôn ngữ kỳ lạ, thân màu đỏ).
Không chỉ vậy, rất nhiều ma quỷ còn thích mặc y phục màu đỏ. Tập 319 của “Thái Bình quảng ký” kể rằng: Có một người nọ bị bao vây bởi bốn đến năm trăm con quỷ. Chúng “thân dài hai trượng và đều mặc màu đỏ”. Sau đó, vì người này đã nhất tâm mặc niệm thần Bắc Đẩu, nên mấy trăm con quỷ áo đỏ biết rằng người này “chính tâm tại Thần”, liền buông tha ông ta.
Quỷ dưới âm phủ có thân màu đỏ (Ảnh sưu tầm).
Không chỉ có thân màu đỏ, các thủ đoạn công kích của quỷ cũng có màu đỏ. Trong “Luận hoành” chương 22 về quỷ, có một câu nói rằng “quỷ, độc đồng sắc”; vì vậy quỷ phát xuất ra độc tính để tấn công cũng có màu đỏ; Trung văn mô tả “cung thi giai chu đồng” (cung và tên của quỷ đều màu đỏ) – thậm chí ngay cả vũ khí của nó, tất cả đều màu đỏ…
Hết thảy những ví dụ trên đủ để minh chứng rằng màu đỏ trong văn hóa truyền thống Trung Quốc không phải là điềm cát tường như người hiện đại nghĩ tưởng. Tất nhiên, là một thành viên của sắc phổ, màu đỏ không nên bị kỳ thị, bởi vì các màu sắc khác nhau có sự phân biệt tầng thứ khác nhau, và nội hàm của chúng cũng hoàn toàn bất đồng. Những gì người viết đang nói ở đây chỉ là biểu hiện ở tầng diện văn hóa dân gian trên thế giới, giúp chúng ta có cái nhìn chính xác và bao quát hơn, từ đó mà cẩn trọng hơn khi sử dụng màu sắc này trong đời sống thường nhật.
Theo Epoch Times
Hương Thảo biên dịch
