Soạn bài phép phân tích và tổng hợp

I. Tìm hiểu phép lập luận phân tích và tổng hợp

1. Đọc đoạn văn sau và trả lời câu hỏi

TRANG PHỤC

Không kể trên đường tuần tra, nơi rừng rậm hay suối sâu,… phải cởi giày ra đi chân đất, thông thường trong doanh trại hay nơi công cộng, có lẽ không ai mặc quần áo chỉnh tề mà lại đi chân đất, hoặc đi giày có bít tất đầy đủ nhưng phanh hết cúc áo, lộ cả da thịt ra trước mặt mọi người.

Người ta nói: “Ăn cho mình, mặc cho người”, có lẽ nhiều phần đúng. Cô gái một mình trong hang sâu chắc không váy xòe váy ngắn, không mắt xanh môi đỏ, không tô đỏ chót móng chân móng tay. Anh thanh niên đi tát nước hay câu cá ngoài cánh đồng vắng chắc không phải chải đầu mượt bằng sáp thơm, áo sơ-mi là thẳng tắp… Trang phục không có pháp luật nào can thiệp, nhưng có những quy tắc ngầm phải tuân thủ, đó là văn hóa xã hội. Đi đám cưới không thể lôi thôi lếch thếch, mặt nhọ nhem, chân tay lấm bùn. Đi đám tang không được mặc quần áo lòe loẹt, nói cười oang oang.

Người xưa đã dạy: “Y phục xứng kì đức”. Ăn mặc ra sao cũng phải phù hợp với hoàn cảnh riêng của mình và hoàn cảnh chung nơi công cộng hay toàn xã hội. Mặc dù mặc đẹp đến đâu, sang đến đâu mà không phù hợp thì cũng chỉ là trò cười cho thiên hạ, làm mình tự xấu đi mà thôi. Xưa nay, cái đẹp bao giờ cũng đi với cái giản dị, nhất là phù hợp với môi trường. Người có văn hóa, biết ứng xử chính là người biết hòa mình vào cộng đồng như thế, không kể hình thức còn phải đi với nội dung, tức là con người phải có trình độ, có hiểu biết. Một nhà văn đã nói : “Nếu có cô gái khen tôi chỉ vì bộ quần áo đẹp mà không khen tôi có bộ óc thông minh thì tôi chẳng có gì đáng hãnh diện”. Chí lí thay!

Thế mới biết, trang phục hợp văn hóa, hợp đạo đức, hợp môi trường mới là trang phục đẹp.

(Theo Băng Sơn, Giao tiếp đời thường)

Câu hỏi:

a) Ở đoạn mở đầu, bài viết nêu ra một loạt dẫn chứng về cách ăn mặc để rút ra nhận xét về vấn đề gì? Hai luận điểm chính trong văn bản là gì? Tác giả đã dùng phép lập luận nào để rút ra hai luận điểm đó?

b) Sau khi đã nêu một số biểu hiện của “những quy tắc ngầm” về trang phục, bài viết đã dùng phép lập luận gì để “chốt” lại vấn đề? Phép lập luận này thường đặt ở vị trí nào trong bài văn?

Trả lời:

a) – Ở hai đoạn đầu, hàng loạt dẫn chứng về cách ăn mặc đẹp để rút ra nhận xét về vấn đề ăn mặc chỉnh tề.

– Hai luận điểm chính:

+  Ăn mặc phù hợp với hoàn cảnh.

+ Ăn mặc phù hợp với đạo đức và hài hòa với môi trường sống.

– Tác giả dùng phép phân tích để rút ra hai luận điểm.

b) – Sau khi đã nêu một số biểu hiện của “những quy tắc ngầm” về trang phục, bài viết đã dùng phép lập luận tổng hợp để chốt lại vấn đề, rút ra kết luận.

– Lập luận tổng hợp thường được đặt ở vị trí cuối bài, ở phần kết luận của một phần hoặc toàn bộ văn bản.

2. Ghi nhớ

1. Để làm rõ ý nghĩa của một sự vật, hiện tượng nào đó, người ta thường dùng phép phân tích và tổng hợp.

2. Phân tích là phép lập luận trình bày từng bộ phận, phương diện của một vấn đề nhằm chỉ ra nội dung của sự vật, hiện tượng. Để phân tích một vấn đề nhằm chỉ ra nội dung của sự vật, hiện tượng, người ta có thể vận dụng các biện pháp nêu giả thiết, so sánh, đối chiếu,… và cả phép lập luận giải thích, chứng minh.

3. Tổng hợp là phép lập luận rút ra cái chung từ những điều đã phân tích. Không có phân tích thì không có tổng hợp. Lập luận tổng hợp thường đặt ở cuối đoạn hay cuối bài, ở phần kết luận của một phần hoặc toàn bộ văn bản.

@188986@@189053@

II. Những điều cần lưu ý

– Phương pháp phân tích cần thiết để nhận thức các mâu thuẫn, mối liên hệ của sự vật, hoặc hiểu rõ các khuynh hướng phát triển của sự vật.

– Phân tích sự vật trước hết đòi hỏi phải phân chia sự vật thành các bộ phận. Việc phân chia này phải phù hợp với cấu tạo, quy luật của sự vật, các bộ phận được chia phải cùng ở trên một bình diện.

– Phân tích sự vật không chỉ phân chia ra các bộ phận trên cùng một bình diện mà còn phải dùng các biện pháp khác, như so sánh đối chiếu, suy luận để tìm ra ý nghĩa của các bộ phận ấy, tìm ra mối quan hệ giữa các bộ phận ấy với nhau để sau cùng tổng hợp lại thành ý nghĩa chung của sự vật.

– Tổng hợp là một phương pháp tư duy ngược lại với phân tích. Nó đem các bộ phận, các đặc điểm của một sự vật đã được phân tích riêng mà liên hệ lại với nhau để nêu ra nhận định chung về sự vật ấy.

– Phương pháp tổng hợp nói chung gồm hai loại sau:

+ Tổng hợp cá thể: Đem các bộ phận, tính chất thuộc về một đối tượng cụ thể mà tổng hợp lại, làm thành nhận thức về đối tượng ấy.

+ Tổng hợp toàn thể (gồm nhiều cá thể): Đem các tính chất chung của nhiều sự vật khác nhau mà tổng hợp lại để nêu thành một vấn đề chung của toàn thể.

– Hai phương pháp phân tích và tổng hợp tuy đối lập nhau nhưng không tách rời nhau. Phân tích rồi phải tổng hợp mới có ý nghĩa, mặt khác trên cơ sở phân tích mới có sự tổng hợp.

@189114@@189194@