Đứng trước biển

Ấy thế mà vẫn phải đợi một đôi mắt. “Đôi mắt” theo cách nói của Marcel Proust, văn hào Pháp, “một cuộc thám hiểm thật sự không phải ở chỗ tìm kiếm những vùng đất mới, mà ở chỗ cần có đôi mắt mới”. Đôi mắt của cụ Trạng trình Nguyễn Bỉnh Khiêm nhìn ra cái thế chiến lược của việc mở nước về Phương Nam, hướng ra biển từ dải Hoành Sơn, tạo ra một thế phát triển mới. Với Nguyễn Hoàng, một nửa Việt Nam là mới tinh khôi và luôn luôn mới.

Địa lý mới, dân cư mới, khí hậu mới, sông núi biển đều mới, phong hóa mới, văn hóa mới, ai dám nghĩ rằng đầu óc vẽ ra một cuộc trường chinh như thế không phải là mới? “Vạn đại dung thân” là gì, nếu không phải là thấy chiến lược bừng sáng trong đầu về một chân trời mới mở rộng ra trước mắt, không phải cho một đời Nguyễn Hoàng, mà cho ngàn ngàn đời một dân tộc thường xuyên đi tìm lối thoát khỏi một vị thế địa dư trứng nằm dưới đá”.

Quả là tầm nhìn chiến lược, xuyên lịch sử, xuyên không gian và thời gian từ đôi mắt của bậc danh sĩ thế kỷ XVI, cùng với bản lĩnh và sự nghiệp của anh hùng đi mở cõi, trong vòng 150 năm kể từ Chúa Tiên, hình thành nên diện mạo của hình thể đất nước như ngày nay, hiên ngang đứng trước biển, chống trả mọi thách thức. Thách thức từ trời và thách thức từ người.

Ấy vậy mà đã ngót một thế kỷ, sự nghiệp lẫy lừng ấy bị mờ đi bởi cái nhìn thiển cận bị che phủ bởi những định kiến một thời. Nhưng, quả đúng như lời thơ bình dị chân thành song khá thâm thúy của Nguyễn Duy “người yêu nước chẳng mất ngôi bao giờ”, cái gì của lịch sử, phải trả về cho lịch sử, tính công minh và trung thực của lịch sử rồi cũng đã dần dà được phục hồi. Hội thảo khoa học về các chúa Nguyễn và vương triều Nguyễn vừa rồi tịa Thanh Hóa đã bước đầu khởi động cho tiến trình ấy mặc dầu còn nhiều cản ngại không nhỏ. Thế mà:

“…

”

Câu thơ Huỳnh Văn Nghệ 1946 giờ đây mới có điều kiện, nhưng cũng lại là biến số làm nổi bật chân lý lịch sử. Và rồi “nam tiến ngày hôm nay, đứng về mặt địa chính trị, chính là Nam tiến trong cái đầu. Phải có một dãy Hoành Sơn trong cái đầu để luôn luôn nhắc nhở rằng hãy bắt chước Nguyễn Hoàng lưu luyến Nhà Lê để lưu luyến thành khẩn như vậy với “vùng ảnh hưởng” đã cắt đứt trong đầu”(**). Cái thế đứng trước biển, hướng ra biển đòi hỏi bản lĩnh “có cứng mới đứng được đầu gió” mà ông cha ta đã từng đúc kết.

Thế rồi, hôm nay bỗng vỡ ra một điều: thì ra, từ trong truyền thuyết thời mở nước, năm mươi người con theo cha lên rừng, khai hoang vỡ đất, xẻ núi khơi sông, mở lối đắp đường, tạo dựng nên một vùng đất căn cứ địa vững chắc không chỉ với các cuộc chiến tranh chống ngoại xâm mà còn cho thế đứng an toàn của Tổ quốc trước hiểm họa của mực nước biển dâng cao do sự biến đổi khí hậu toàn cầu mà Liên Hiệp Quốc vừa cảnh báo. Sự nghiệp của họ gắn liền máu thịt với công cuộc của năm mươi người anh em “Mẹ Âu Cơ” đưa xuống biển đắp đê, mở rạch, thau chua rửa mặn tạo nên những vùng châu thổ phì nhiêu, đang sinh cơ lập nghiệp từ Trà Cổ – Móng Cái cho đến đất mũi Cà Mau nơi “ngón chân cái của Tổ quốc chưa khô bùn vạn dặm”, nơi đất bồi ra phía tây mỗi năm khoảng 60 – 80m. Biển bồi đắp, biển vỗ về “Biển sóng, biển sóng đừng trôi xa. Bao năm chờ đợi sóng gần ta” (***).

Nhưng biển cũng lại thường xuyên gầm thét, giận dữ trút tai họa lên con người. Chẳng những thế, trong hệ lụy của biến đổi khí hậu toàn cầu, hiểm họa nước biển dâng là nguy cơ nhỡn tiền mà một dân tộc đứng trước biển cần phải chủ động đối phó. “Biển sóng, biển sóng đừng xô tôi. Đừng xô tôi ngã dưới chân người” (***). Cho dù có thế, thì biển vẫn là hướng đi tới của đất nước trên con đường phát triển và hội nhập, hội nhập để phát triển.

Mà là hội nhập và phát triển trong một thế giới đã xuất hiện những dữ kiện mới, như “hiện tượng Obama” báo hiệu một khát vọng thay đổi, thay đổi một thực trạng có quá nhiều nghịch lý, nhiều sự thật phũ phàng và bất công, những mâu thuẫn chồng chất trong lòng nước Mỹ nói riêng và thế giới nói chung.

Khát vọng ấy mạnh đến nỗi người ta có thể vượt qua bức tường khủng khiếp của định kiến phân biệt chủng tộc, của thành kiến tổ tông để chỉ còn giữ lại một tiêu chuẩn tài năng cho chọn vị tổng thống thứ 44 của Hợp chủng quốc Hoa Kỳ! Hơn nữa, cần nối kết hiện tượng Obama với những dữ kiện của cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu báo hiệu một vấn đề lớn hơn, vượt khỏi lĩnh vực kinh tế, đó là cuộc khủng hoảng của chế độ tư bản mà người ta đang phải tập trung tìm đường tháo gỡ. Hiện tượng Obama phải chăng cũng là một trong những tìm tòi tháo gỡ đó? Đương nhiên, không thể nói “chiếc đũa thần” từ vị Tổng thống da màu của nước Mỹ.

Chỉ có một điều cần khẳng định, những dữ kiện có ý nghĩa lớn lao dồn dập ập đến đang thôi thúc những cái đầu biết tư duy phải tự nhìn lại sự hạn hẹp của nhận thức đã có, rà soát lại để nhặt ra những thô thiển, những ngộ nhận, những sai lầm để tự bổ sung cho mình những tri thức mới, giúp thay đổi cách nhìn, cách nghĩ sát với sự vận động của cuộc sống. Trong đó có cách nghĩ của người Việt Nam chúng ta về hướng đi tới của đất nước trong thế và lực mới giữa những tương tác mới với những đường đi nước bước của các quốc gia trong bối cảnh quốc tế mới.

“Những dòng sông nối đôi tay liền với biển khơi. Con sông là thuyền. Mây là buồm. Không hẹn mà đến. Không chờ mà đi” (***). Trong cái thế đứng trước biển thì vươn mạnh ra biển phải là con đường của phát triển. Đó là cái thế chiến lược của cả dân tộc trong thời đại của thế kỷ XXI. Thế chiến lược của cả nước, và trong cái thế đó, Đà Nẵng vẫn giữ vị trí đặc biệt, vị trí tiền tiêu. Nhưng muốn vậy thì phải có bản lĩnh “sóng cả không ngả tay chèo”.

(*) Lê Bá Thảo “Thiên nhiên Việt Nam”, Nxb KH&KT, Hà Nội 1990, tr 8.

(**) Cao Huy Thuần “Thế giới quanh ta”, Nxb Đà Nẵng, 2006, tr 356 – 357.

(***) Trịnh Công Sơn “Sóng về đâu”, “Bốn mùa thay láy”.