Chất gây nghiện và danh mục thuốc gây nghiện của bộ y tế

chất gây nghiện nói chung là bất kỳ chất nào khi hấp thụ vào cơ thể của một sinh vật sống có thể làm thay đổi chức năng bình thường của cơ thể. Không có định nghĩa chính xác duy nhất nào về chất gây nghiện vì có nhiều giải thích khác nhau trong luật quy định về chất gây nghiện, trong các quy định của chính phủ, trong y học và trong cách sử dụng tùy theo thông tục.

Chất gây nghiện tiêu khiển là những chất hóa học có ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương, chẳng hạn như opioid hoặc chất gây ảo giác. Chúng có thể được sử dụng để tạo cảm nhận về tác động có lợi lên nhận thức, ý thức, nhân cách, và hành vi.

Thuốc cũng là một loại chất gây nghiện. Trong dược lý học, thuốc là “một loại hóa chất được sử dụng trong điều trị, chữa bệnh, phòng chống, chẩn bệnh hoặc sử dụng để tăng cường thể chất hoặc tâm thần cho con người nếu không thể dùng cách khác. Một số loại thuốc có thể gây nghiện hay quen thuốc.

Nhiều chất gây nghiện có nguồn gốc tự nhiên như các loại bia, rượu và một số loại nấm làm mờ ranh giới giữa thực phẩm và chất gây nghiện tiêu khiển, vì khi được hấp thu vào cơ thể chúng ảnh hưởng đến chức năng tinh thần và thể chất.

Chất gây nghiện tiêu khiển được sử dụng như một loại chất kích thích tinh thần nhằm đem lại sự vui thích, để thử một trải nghiệm hoặc để củng cố trải nghiệm được xem là tích cực trước đó. Luật pháp quốc gia ngăn cấm việc sử dụng nhiều chất gây nghiện tiêu khiển khác nhau, trong khi đó, các loại thuốc y tế có khả năng sử dụng để giải trí đang được điều chỉnh chặt chẽ về phạm vi sử dụng. Mặt khác, nhiều loại chất gây nghiện tiêu khiển khác được xem là hợp pháp và được chấp nhận một cách rộng rãi trong nền văn hóa, tuy hầu hết đều có giới hạn độ tuổi sử dụng hoặc mua. Các chất này bao gồm rượu, thuốc lá, hạt trầu không và các sản phẩm có chất cafein.

Sau đây là tổng hợp 10 loại chất gây nghiện nhanh nhất và cũng có thể nói là khó từ bỏ nhất khi một người đã nghiện sử dụng chúng.

1. Heroin hay Morphin

Heroin là một chất gây nghiện được chiết xuất từ quả cây thuốc phiện. Heroin được xếp cùng nhóm với các chất giảm đau mạnh được biết đến với tên chất dạng thuốc phiện như Morphin, Codein, Pethidin,… Heroin còn được biết đến với những tên như hàng trắng, bạch phiến…Heroin có tác dụng làm ức chế làm giảm hoạt động của não bộ và hệ thống thần kinh trung ương.

Heroin thường ở dạng bột, có màu sắc khác nhau, phụ thuộc vào độ tinh khiết. Heroin được sử dụng theo đường tiêm chích, hút, hoặc hít. Heroin hấp thu vào não và nhanh chóng tác động lên não của người sử dụng. Khi đã bị lệ thuộc vào heroin, người sử dụng sẽ thường xuyên chỉ nghĩ đến heroin, tìm kiếm và sử dụng để vượt qua những tác động của nó mang lại. Việc từ bỏ, hoặc giảm liều sử dụng heroin đối với những người lệ thuộc vào nó là vô cùng khó khăn vì họ phải trải qua hội chứng cai do thiếu heroin.

2. Cần sa

Cần sa – tiếng lóng hiện nay gọi là “bồ đà”, “bu”, “cỏ”, “tài mà”, “pin” – bắt nguồn từ loại thực vật có tên khoa học là Cannabis sativa L., họ Cannabinaceae. Chất chính gọi là Cannabinoid đã được tìm thấy, như Tetrahydrocannabinol (THC) và Cannabinol. Trong các chất đó, THC là hoạt chất chính gây tác dụng về mặt tâm thần.

Phương thức sử dụng cần sa phổ biến là hút như thuốc lá. Do dễ tan trong chất béo nên khi hút vào, THC rất dễ xâm nhập mô phổi. Ở một số nước, người ta sử dụng cần sa không hút mà lại nhai và nuốt nhựa. Sử dụng phương cách này, sự hấp thu dù chậm và thay đổi theo lượng dùng nhưng tác dụng kéo dài hơn.

Về mặt tinh thần, người hút cần sa trước hết có cảm giác lo lắng, bồn chồn – đặc biệt đối với người mới dùng lần đầu – nhưng rất nhanh chóng đạt được cảm giác sảng khoái, kích thích và có sự rối loạn trong suy nghĩ, trí nhớ, rất dễ cười mà không kiểm soát được. Sau đó là đến các ảo giác, người hút cần sa có cảm tưởng tay chân mình dài ra, nhìn cảnh vật xung quanh thấy hình dạng méo mó, những gì ở xa trở thành gần.

Cũng như heroin, người nghiện cần sa rất khó từ bỏ, vì khi ngưng sử dụng cần sa sẽ xuất hiện hội chứng cai làm cho người đó rất khó chịu và sợ hãi.

3. Thuốc lắc

Thuốc lắc là tên gọi của dân nghiện dành cho chất ma túy tổng hợp Ecstasy-xtc-mdma dẫn xuất từ Amphetamine. Trong y học, có giai đoạn Amphetamine được sử dụng điều trị bệnh hen, viêm xoang, trầm cảm. Nhưng khi được dẫn xuất thành Ecstasy, nó bị pháp luật Việt Nam và các nước trên thế giới xếp vào loại ma túy độc hại nhất và nghiêm cấm sử dụng. Nhưng loại ma túy này vẫn lưu thông trên thị trường một cách bất hợp pháp dưới dạng viên, với các tên gọi Yinyang, Adam, Eva, Love, VW, Ice, Mọi da đỏ, Mè đen, Tên lửa, Thiên thần…

Sau khi uống, hít Ecstasy trong vòng 10 đến 20 phút thì thuốc tác động trực tiếp vào não bộ, gây kích thích thần kinh trung ương, tạo ảo giác ở người sử dụng trong nhiều giờ liền. Ảo giác đó làm cho người uống thuốc lắc có trạng thái sung mãn, tự tin, nhiệt độ cơ thể tăng tạo cảm giác nóng bỏng, thích thực hiện những hành vi có cảm xúc mạnh, đặc biệt khi đi kèm với âm thanh có cường độ lớn. Khi thuốc đã ngấm, con người bị kích động cuồng nhiệt và có những hành vi kỳ lạ như lắc lư quay cuồng, la hét, đập phá đồ đạc, cởi bỏ quần áo và quan hệ tình dục tập thể…

Càng nguy hiểm hơn là khi đang ở trạng thái hưng phấn, người sử dụng thuốc lắc rất thích cảm giác bay bổng bằng cách lái xe với tốc độ cao. Đặc biệt, khi say thuốc lắc, người ta thích hoạt động liên tục cùng tập thể nên dân chơi lắc thường kết thành hội để chơi chung với nhau.

4. Hàng đá

Ma túy đá hay còn gọi là hàng đá, chấm đá là tên gọi chỉ chung cho các loại ma túy tổng hợp, có chứa chất methamphetamine (meth) và amphethamine (amph) thậm chí là niketamid được phối trộn phức tạp từ nguyên liệu tự nhiên và hóa chất khác nhau trong đó thành phần chính, phổ biến là methamphetamine. Loại ma túy này được giới sử dụng gọi là “đá” vì hình dạng bên ngoài trông giống đá – là tinh thể kết tinh thành những mảnh vụn li ti, gần giống với hạt mì chính (bột ngọt) hoặc giống hạt muối và óng ánh giống đá. Ngoài dạng phổ biến trên, ma túy đá còn bán bất hợp pháp trên thị trường dưới các dạng cục, bột, viên nén.

Ma túy đá không chỉ được biết đến với tác dụng gây phê cho người nghiện mà còn là một loại thuốc khiến người dùng thèm muốn cả chuyện quan hệ tình dục. Nhiều người dùng ma túy đá để vui chơi hết mình, chứng tỏ đẳng cấp mà không biết rằng có sức tàn phá đối với sức khỏe, đồng thời gây ảnh hưởng xấu đến xã hội. Biểu hiện của những người thường xuyên sử dụng ma túy gây ra hậu quả thường thấy ảnh hưởng cho xã hội như chém giết người vô cớ, cuồng dâm, hoang tưởng, mất kiểm soát hành vi, nặng hơn sẽ mắc tâm thần và hậu quả cá nhân là suy kiệt thể chất và suy giảm khả năng tình dục.

5. Cocain

Cocain là loại ma túy chiết xuất từ lá coca, có tinh thể hình kim, không màu và không mùi, vị hơi đắng mát và gây cảm giác hơi tê cho đầu lưỡi. Cocain lần đầu tiên được một Dược sĩ Hóa học người Đức,tên là Albert Niemann, (ở Goslar-Niedersachsen), chiết xuất từ lá cây coca vào năm 1860. Mãi tới tận năm 1883 cocain mới được một bác sĩ thử nghiệm với binh lính Đức và cho kết quả là sự hồi phục sức khỏe đáng kinh ngạc. Năm 1884 dược tính của cocain lại được phát hiện thêm tác dụng giảm đau, có công hiệu với bệnh lao phổi, hen suyễn, đau thần kinh liên sườn, đau răng. Những tác dụng làm tăng sức khỏe của cocain đã khiến trong những năm đầu của lịch sử chế phẩm, cocain có mặt trong nhiều loại thuốc bổ, kẹo, bánh và nước giải khát. Những năm sau đó, cocain được sử dụng trong ngành dược, dùng để gây tê bằng cách bôi hay nhỏ giọt.

Tuy vậy, cùng với sự phổ biến của cocain, các nhà khoa học cũng nhận thấy tác dụng gây nghiện, gây hoang tưởng bộ phận rất mạnh của thuốc. Bởi vậy, cocain được xếp vào nhóm ma túy và bị luật pháp của hầu hết quốc gia ngăn cấm tàng trữ, mua bán, vận chuyển và sử dụng trái phép.

6. Diazepam

Diazepam là một thuốc hướng thần thuộc nhóm 1,4 benzodiazepin, có tác dụng rõ rệt làm giảm căng thẳng, kích động, lo âu, và tác dụng an thần, gây ngủ. Ngoài ra, Diazepam còn có tác dụng giãn cơ, chống co giật. Thuốc được dùng trong thời gian ngắn để điều trị trạng thái lo âu, căng thẳng, dùng làm thuốc an thần, tiền mê, chống co cơ và xử trí các triệu chứng khi cai rượu.

Diazepam có thể gây nghiện nếu sử dụng trên 10 ngày với liều điều trị thông thường. Triệu chứng cai thuốc bao gồm: lo âu, mất ngủ, hồi hộp, đôi khi trầm cảm hoặc kích động cũng có thể xảy ra. Vì vậy, khi dùng Diazepam để điều trị lo âu mất ngủ, nên sử dụng không quá 10 ngày. Nếu một lý do nào đó cần sử dụng thuốc lâu hơn, khi ngưng thuốc phải giảm liều từ từ như là một biện pháp cai nghiện cho người sử dụng thuốc, người bệnh.

7. Cà phê

Cà phê (gốc từ café trong tiếng Pháp) là một loại thức uống màu đen có chứa chất caffein và được sử dụng rộng rãi, được sản xuất từ những hạt cà phê được rang lên, từ cây cà phê. Cà phê được sử dụng lần đầu tiên vào thế kỉ thứ 9, khi nó được khám phá ra từ vùng cao nguyên Ethiopia. Từ đó, nó lan ra Ai Cập và Yemen, và tới thế kỉ thứ 15 thì đến Armenia, Persia, Thổ Nhĩ Kỳ và phía bắc Châu Phi. Từ thế giới Hồi giáo, cà phê đến Ý, sau đó là phần còn lại của Châu Âu, Indonesia và Mĩ. Ngày nay, cà phê là một trong những thức uống thông dụng toàn cầu.

Không giống như các loại đồ uống khác, chức năng chính của cà phê không phải là giải khát, mặc dù người dân Mỹ uống nó như thức uống giải khát. Nhiều người uống nó với mục đích tạo cảm giác hưng phấn. Theo một nghiên cứu được công bố vào tháng 8 năm 2005 của nhà hóa học Mỹ Joe Vinson thuộc Đại học Scranton thì cà phê là một nguồn quan trọng cung cấp các chất chống ôxi hóa (antioxidant) cho cơ thể, vai trò mà trước đây người ta chỉ thấy ở hoa quả và rau xanh. Những chất này cũng gián tiếp làm giảm nguy cơ bị ung thư ở người.

Tuy nhiên, cà phê chứa chất caffein – một chất gây nghiện khiến cơ thể người uống sẽ có xu hướng đòi hỏi phải tăng thêm lượng cà phê so với những lần uống trước đây thì mới đã. Khi đã nhiễm thói quen này thì sau một thời gian không có cà phê, sau một ngày chẳng hạn, cơ thể sẽ cảm thấy bải hoải, bần thần và mức độ nặng nhẹ tùy người. Triệu chứng thông thường dễ thấy nhất là bị nhức đầu, chóng mặt, dễ nóng giận và thậm chí nôn mửa.

8. Thuốc lá

Thuốc lá có chứa một chất gây nghiện có tên là Nicôtine. Nicôtine là một chất không màu, chuyển thành màu nâu khi cháy và có mùi thuốc khi tiếp xúc với không khí. Nicôtine được hấp thụ qua da, miệng và niêm mạc mũi hoặc hít vào phổi. Người hút thuốc trung bình đưa vào cơ thể 1 đến 2 mg Nicôtin mỗi điếu thuốc hút. Hút thuốc lá đưa Nicôtin một cách nhanh chóng đến não, trong vòng 10 giây sau khi hít vào.

Cơ quan Kiểm soát Dược và Thực phẩm Hoa Kỳ (FDA) xếp Nicôtin vào nhóm các chất có tính chất dược lý gây nghiện chủ yếu, tương tự như các chất ma túy Heroin và Cocain. Tác dụng gây nghiện của Nicôtin chủ yếu là trên hệ thần kinh trung ương với sự có mặt của các thụ thể Nicotine trên các cấu trúc não. Chất alcaloide này tác động lên các thụ thể ở hệ thống thần kinh với chất dẫn truyền thần kinh dopamine. Dopamin là một hóa chất chính trong não điều chỉnh mong muốn sử dụng các chất gây nghiện, gây bài tiết adrenaline (nhịp tim nhanh, co mạch ngoại vi, ức chế co bóp và chế tiết dịch vị dạ dày). Tuy nhiên trong cơ thể Nicôtin sẽ nhanh chóng được chuyển hóa thành cotinin và thải trừ ra nước tiểu.

9. Rượu

Chứng nghiện rượu là một bệnh nghiện mãn tính. Bảng phân loại bệnh quốc tế ICD-10 liệt chứng nghiện rượu vào loại “rối loạn hành vi và tâm thần do sử dụng các chất tác động tâm thần”. Chất gây ra là rượu, chính xác hơn là êtanol hình thành khi lên men rượu.

Chứng nghiện rượu có thể bắt đầu ngay khi uống đều đặn một lượng nhỏ. Không phải lúc nào người nghiện rượu cũng ở trong trạng thái say sưa. Chứng nghiện rượu diễn tiến một cách tương đối chậm chạp và khó nhận thấy. Những người mang chứng bệnh này thường không ý thức được tính nghiêm trọng của chứng bệnh. Uống quá nhiều rượu là nguyên nhân gây ra các bệnh cơ thể và tâm thần trầm trọng và lâu dài khác (xơ gan, nhồi máu cơ tim, mất trí nhớ…).

Vì tiềm năng gây nghiện của rượu rất lớn nên khả năng điều trị duy nhất là từ bỏ một cách triệt để các thức uống, món ăn hay thuốc uống có cồn. Để đạt đến mục đích này các biện pháp điều trị tâm lý là không thể bỏ qua được.

10. Chocolate

Giống như các đồ ngọt khác, chocolate kích thích sự giải phóng endorphin, một hóa chất tự nhiên trong cơ thể tạo ra cảm thấy thỏa mãn và khỏe khoắn. Bên cạnh sự ngọt ngào, có những hóa chất khác có riêng trong chocolate kích thích sự thèm muốn.

Những chất kích thích thần kinh như caffeine cũng có ở một lượng nhỏ, và nó có ảnh hưởng nhẹ nhàng tới sự tỉnh táo, cũng giống như khi ta uống cà phê. Một chất kích thích nhẹ khác trong chocolate là theobromine, giúp thư giãn cơ trong các lớp màng phổi. Chocolate cũng giúp chúng ta dễ chịu do phản ứng với não. Chocolate chứa hóa chất tryptophan mà não sử dụng để tạo ra serotonin. Hàm lượng serotonin cao có thể tạo ra cảm giác hưng phấn.

Tuy nhiên, Chocolate là một loại thực phẩm nhiệt lượng cao, hàm lượng protein thấp và chất béo cao. Ăn quá nhiều chocolate trước bữa ăn sẽ gây ra cảm giác no, từ đó ảnh hưởng đến cảm giác ăn uống. Mặt khác, khi bạn ăn xong lại cảm thấy đói bụng rất nhanh, điều này làm rối loạn thói quen ăn uống và quy luật sinh hoạt bình thường của cơ thể, ảnh hưởng đến sức khỏe chúng ta.

5/5 – (2 bình chọn)