» nhân giống hoa bằng phương pháp vô tính

Phương pháp vô tính là hình thức tạo ra các cây mới nhờ các cơ quan sinh dưỡng, không có quá trình thụ phấn thụ tinh. Trong phương pháp này có các hình thức: chiết cành, tách chồi, tách mầm, ghép cây, nuôi cấy Invitro.

Nội dung trong bài viết

• Nhân giống bằng chiết cành
• Nhân giống bằng tách chồi
• Nhân giống bằng củ
• Nhân giống bằng giâm cành
  • Nhược điểm:
  • Các bước tiến hành

Các hình thức nhân giống vô tính có các ưu nhược điểm sau:

Ưu điểm: cây con giữ được các đặc điểm quí của cây mẹ, tạo được cây giống đồng đều với số lượng lớn.

Nhược điểm: một số hình thức nhân giống phải đầu tư cơ sở vật chất hiện đại, cây hân giống liên tục quá nhiều đời thì dễ bị thoái hoá.

Nhân giống bằng chiết cành

Là hình thức phổ biến đặc biệt trong hoa cây cảnh dùng chủ yếu cho một số cây cảnh mọc rễ khó và quý hiếm như cây tùng, cây bách, ngọc lan, mẫu đơn.

Chọn cành: Để chiết được cành tết phải chọn những cành đều tán, lá bánh tẻ và cành ở giữa tán, không chiết các cành la, cành vượt. Chọn cành khoẻ, lá xanh đậm không sâu bệnh, cành không có hoa quả, cành có đường kính 0,4 – 1 cm ở gốc cành, chiều dài cành 30 – 40 cm là thích hợp.

Thời vụ: ở các tỉnh phía Bắc, chiết cành chủ yếu vào vụ xuân, nhưng khi chiết cần phải căn cứ vào tình hình sinh trưởng của cây và thời tiết. Một số cây có thể chiết cây vào tháng 11 tháng 12 thời kỳ cây ngủ nghỉ, lưu thông nhựa ít (hoa ngọc lan thường được chiết vào tiết Đông chí 22-24/12)

Khoanh vỏ cành chiết sau khi chọn cành, ta cắt một khoanh vỏ dài từ 1,5 – 2,5 em; bóc vỏ, cạo sạch. Sau khi khoanh vỏ, phơi cành trong điều kiện tự nhiên 2- 3 ngày đối với cây khó ra rễ. Để nâng cao khả năng ra rễ của cành chiết có thể dùng chất kích thích sinh trưởng: NAA, IAA, IBA… nồng độ 2000 – 8000ppm bôi vào vết cắt và bó bấu ngay hoặc có thể pha các chất kích thích thành dung dịch với nồng độ 10-100ppm, trộn đều với hỗn hợp bầu để bó vào chỗ khoanh của cành chiết.

Nguyên liệu bó bầu: là những chất xốp giữ ẩm, tạo điều kiện cành chiết ra rễ tốt, có thể dùng rơm rạ mục, bèo khô hoặc mùn cưa, khử trừng bằng hơi nóng diệt khuẩn phơi khô sử dụng dần. Cũng có khi dùng bùn ao, đất nhẹ pha cát phơi khô, đập nhỏ rây lấy bội trộn 7 đất + 3 rơm rác, làm ẩm tới 70% độ ẩm bão hoà.

Bó bầu: Tạo bầu có hình thuôn dài, đưa vào chỗ khoanh của cành chiết, buộc dây 2 đầu và ở giữa bầu để cố định bầu trên cành chiết.

Cắt cành, giâm cành: Sau khi chiết 30 – 40 ngày hoặc có khi lâu hơn, trên bầu sẽ ra nhiều rễ, rễ chuyển sang màu vàng, có nhiều rễ tơ là có thể cắt cành chiết đưa đi trồng. Những cây trồng khó sống, cần phải hạ xuống một khu giâm riêng, sau khi cây ra rễ và lá mới trồng ra ruộng sản xuất.

Nhân giống bằng tách chồi

Thường áp dụng trên cây ngắn ngày (cúc, đồng tiền, thược dược).

Ưu điểm: cây nhanh ra hoa, sớm được thu hoạch, giữ được các đặc điểm tốt của cây mẹ.

Nhược điểm: cây không đồng đều, hệ số nhân thấp, dễ bị lan truyền các loại nấm bệnh.

Để tiến hành người ta thường trồng ở mật độ dày, chăm sóc, vun gốc để cho cây mẹ ra nhiều chồi. Cây tách chồi có thể trồng trực tiếp ra vườn sản xuất hoặc giâm ươm trong vườn ươm khi cây đạt tiêu chuẩn và thời tiết thuận lợi sẽ đem trồng ở vườn sản xuất. Việc lấy giống bằng cách tách chồi không được nhiều, nhưng cây thường ra hoa nhanh, hoa cũng có chất lượng tốt.

Nhân giống bằng cách tách cây thường thực hiện vào tháng 4-5, lúc này có khí hậu thích hợp và từ 1/5-1/10 là thời gian nhiệt độ cao, là thời gian hoa cắt kể cả hoa đồng tiền bán được số lượng ít, giá rẻ, cây mẹ trồng trong nhà vườn sau khi ra hoa rộ, sản lượng hoa không nhiều nên không ảnh hưởng lớn đến giá trị sản lượng sau khi tách cây. Cây con sau khi tách trồng 4-5 tháng đến tháng 10 lại có thể ra hoa nên có thể có hiệu quả kinh tế cao. Khi tách chú ý vị trí vết tách phải ở chỗ tiếp xúc nhỏ nhất giữa các nhánh để không làm tổn thương lớn đến chồi được tách.

Nhân giống bằng củ

Một số loài hoa lay ơn, huệ, loa kèn, lily… thường trồng bằng củ.

Ưu điểm: cây nhanh ra hoa, giữ được các đặc điểm tốt của cây mẹ.

Nhược điểm: cây không đồng đều nếu không được phân loại của tốt, hệ số nhân thấp dễ bị lan truyền các loại nấm bệnh.

Muốn có củ giống tốt, vườn cây giống phải được bón phân đầy đủ cân đối, đặc biệt lưu ý tăng cường phân kali để củ không bị sâu bệnh, to. Thu củ vào ngày nắng ráo, củ được rửa sạch hong khô và xử lý khử trùng rồi đưa vào kho cất giữ. Kho bảo quản phải khô ráo, sạch sẽ hạn chế mầm mọc sớm. Tuỳ theo củ mà có thể đưa ra trồng ngay hoặc bảo quản trong thời gian dài khi có điều kiện thì trồng ra vườn sản xuất.

Đối với hoa tay là loại nhân giống chủ yếu bằng củ, đối với các cây nhỏ cần ngắt nụ và nhổ bỏ cây bị bệnh một cách kịp thời. Khi cây thu hoạch hoa, để một thời gian lá héo nên đào củ ngay. Khi đào củ không tách củ ngay củ mẹ với củ con, đợi 1-2 ngày sau loại bỏ đất bùn và rễ rồi mới tách. Cần chú ý là củ được đào về phải để nơi khô mát, tránh không được phơi ra ánh nắng làm khô vẩy. Khi thu hoạch nếu thân cây chưa khô hẳn thì hãy đặt cây vào nơi dâm mát 2-3 ngày, để cho dinh dưỡng trong thân dồn hết về củ rồi mới cắt thân. Mỗi củ mẹ đều có thể có 3-5 củ con tương đối lớn (chu vi 5cm trở lên) và 4 – 8 củ nhỏ (chu vi 1-3cm). Củ mẹ được phân loại theo độ lớn để dùng, lấy củ con có chu vi 5cm trở lên đem trồng sau 1 năm có thể thành củ để sản xuất hoa (loạn) trở lên. Củ có chu vi 1-3cm thì phải trồng 2 năm mới thành củ sản xuất hoa được.

Nhân giống bằng giâm cành

Là phương pháp nhân vô tính, người ta cắt rời một bộ phận cành hay rễ. Tìm các biện pháp tác động cho chúng ra rễ, để trở thành cây sống độc lập, phát triển tốt. Hiện nay thường áp dụng đối với một số loài hoa cúc, hồng, cẩm chướng.

Ưu điểm: 

Có hệ số nhân giống cao vì từ 1 đoạn cành, 1 đoạn rễ hoặc 1 đoạn thân ta có thể tạo ra một cây giống mới.

Cây giống giữ được những đặc điểm di truyền quí của cây mẹ

Vườn cây đồng đều nên thuận lợi cho chăm sóc và thu hoạch

Có thể tạo ra vườn gốc ghép đồng đều từ các cây giâm cành, khắc phục sự không đồng đều của cây gieo hạt (sử dụng giâm cành Tầm xuân làm gốc ghép cho các giống hoa hồng quí).

Có thể sản xuất cây giống theo qui mô công nghiệp.

Nhược điểm:

Cây giống nhỏ, sinh trưởng chậm ở thời kì đầu nên thời gian tạo cây giống lâu.

Nếu sản xuất lớn phải đầu tư các trang thiết bị (nhà giâm, máy phun mù…)

Các bước tiến hành

+ Chọn những cành bánh tẻ từ các cây mẹ khoẻ mạnh, được phòng trừ sâu bệnh tốt, cắt thành từng đoạn dài 13 – 15 em, trên đó có mang từ 2- 3 mắt khoẻ, rồi giâm vào trong đất cho đến lúc ra rễ. Những cây to nhiều nhựa mủ, cần cắt đoạn cành để cho ráo nhựa mủ rồi mới đem giâm.

Đất giâm phải là đất cát, phù sa nhẹ, đất xốp có thể giữ ẩm tốt và thoáng khí. Đất phải xử lý hoá chất để diệt nấm, vi khuẩn, có thể dùng Formalin 1180 xử lý đất trước 7­10 ngày, đất đã dùng nhiều lần phải thay đất khác hay phải khử trùng triệt để.

Hom khó ra rễ, nảy mầm, ta nên xử lý chất kích thích, có thề dùng IBA, .NAA… nên xử lý nhanh ở nồng độ 2000 – 10.000 ppm. Sau khi cắm hom, phải phun nước giữ ẩm, thường phun mù để thâm hom luôn bão hòa hơi nước, tránh sự thoát hơi nước làm chết hom. Sau khi phun có thể dùng màng Polyetylen che đậy để chống gió, không bốc hơi nước nhanh, hoặc phủ một lớp rơm rạ mỏng thay màng Polyetylen để giữ ẩm.

Sau khi giâm cành nếu không có hiện tượng cành thâm đen, thối… là dấu hiệu sẽ cành giâm ra rễ.

Khi rễ có màu vàng nhạt, hay màu lì sắt, khi nhổ lên có bám nhiều đất bột xung quanh rễ, lúc dù có thể đem trồng, cũng có khi cây yếu, ta phải cho qua vườn ươm để cây làm quen với ánh sáng, đất đai.

Một số hoa kết hợp vườn ươm và nhà giâm ngay tại chỗ. Trên vườn ươm chia ra các luống 1,2m – 1,5 m đất làm nhỏ, nện hơi chặt, mặt luống rải một lớp cát mỏng 5- 10 cm sau đó cắm cành giâm. Cắm cọc đầu luống làm giàn phủ cót để cây ra rễ, sau đó mở che sáng dần dần.