Bui một tấc lòng ưu ái cũ

“Bui một tấc lòng ưu ái cũ Đêm ngày cuồn cuộn nước triều dâng.” (Thuật hứng – 5) Triết lý nhân nghĩa của Nguyễn Trãi tiềm ẩn như quặng quý mà ta cần phải khai thác

NGUYỄN TRÃI QUA SỰ ĐÁNH GIÁ CỦA CÁC THƠ“Bui một tấc lòng ưu ái cũChẳng nằm thức dậy nẻo canh ba.”(Bảo kính cảnh giới – 1)“Bui một tấc lòng ưu ái cũĐêm ngày cuồn cuộn nước triều dâng.”(Thuật hứng – 5)Triết lý nhân nghĩa của Nguyễn Trãi tiềm ẩn như quặng quý mà ta cầnphải khai thác, nhưng khi lộ thiên nó lại càng lấp lánh hơn bởỉ tư tưởng,tấm lòng yêu nước, thương dân sáng ngời.Rạo rực khí phách một thời của vị anh hùng nhưng “Bình Ngô đại cáo”hay “Quân trung từ mệnh tập”….

NGUYỄN TRÃI QUA SỰ ĐÁNH GIÁ CỦA CÁC THƠ“Bui một tấc lòng ưu ái cũChẳng nằm thức dậy nẻo canh ba.”(Bảo kính cảnh giới – 1)“Bui một tấc lòng ưu ái cũĐêm ngày cuồn cuộn nước triều dâng.”(Thuật hứng – 5)Triết lý nhân nghĩa của Nguyễn Trãi tiềm ẩn như quặng quý mà ta cầnphải khai thác, nhưng khi lộ thiên nó lại càng lấp lánh hơn bởỉ tư tưởng,tấm lòng yêu nước, thương dân sáng ngời.Rạo rực khí phách một thời của vị anh hùng nhưng “Bình Ngô đại cáo”hay “Quân trung từ mệnh tập”….

Bạn đang xem: Bui một tấc lòng ưu ái cũ

chỉ là chất thép bao bọc bên ngoàimột tâm hồn, một trái tim biết đau nỗi đau thời thế, biết yêu, biết sốngđẹp, sống vui. Là bậc anh hùng với lý tưởng cao cả nhưng Nguyễn Trãixót xa và nghẹn ngào đau xót trước cảnh người dân bị tàn hại vô tội.Ông thương khóc cho “dân đen” đang rên xiết dưới gót giày quân giặc.Tình yêu thương đồng loại cao cả, vĩ đại lắm thay là một phần xươngmáu, tâm can của con người anh hùng ấy!“Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tànVùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ”Nguyễn Trãi vốn là con người trung thực, ngay thẳng, yêu lẽ phải và sựcông bằng nên nỗi đau xót, buồn rầu, chua chát về thời thế đen bạc,lòng người đổi thay là điều hiển nhiên:“ ….

chỉ là chất thép bao bọc bên ngoàimột tâm hồn, một trái tim biết đau nỗi đau thời thế, biết yêu, biết sốngđẹp, sống vui. Là bậc anh hùng với lý tưởng cao cả nhưng Nguyễn Trãixót xa và nghẹn ngào đau xót trước cảnh người dân bị tàn hại vô tội.Ông thương khóc cho “dân đen” đang rên xiết dưới gót giày quân giặc.Tình yêu thương đồng loại cao cả, vĩ đại lắm thay là một phần xươngmáu, tâm can của con người anh hùng ấy!“Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tànVùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ”Nguyễn Trãi vốn là con người trung thực, ngay thẳng, yêu lẽ phải và sựcông bằng nên nỗi đau xót, buồn rầu, chua chát về thời thế đen bạc,lòng người đổi thay là điều hiển nhiên:“ ….

Xem thêm: Faksimile – Fax, Máy Fax, Số Fax, Gửi Fax Là Gì

Càng một ngày càng ngặt đến xương…. Ở thế nhiều phen thấy khóc cười…. Bui một lòng người cực hiểm thay”.Xã hội càng ngang trái, người anh hùng ấy lại càng ngời sáng phẩm chấtcứng cỏi, khát khao tự do, thà chết chứ không chịu làm nô lệ của cườngquyền bạo ngược:“Một tấm long son ngời lửa luyệnMười năm thanh chức ngọc hồ băngUng dung cứ nói điều ta thíchUốn gối theo đời không thể vâng”.Trong nền văn học trung đại,đặc biệt dưới thời vua Lý,Trần,Lê đã xuấthiện không ít các tác giả nổi tiếng,và gắn liền với tên tuổi của họ lànhững tác phẩm văn học bất hủ như:Lý Thường Kiệt với”nam quốc sơnhà”,Trần Quang Khải với”tụng giá hoànn kinh sư”.Và,có lẽ,trong số cáctác giả đó,chưa có ai phải chịu 1 cái chết oan uổng như Nguyễn Trãi.NgTko chỉ đc mọi người biết đén với tài năng cùng nhiều tác phẩm thuộcnhiều thể loại,lĩnh vực mà còn đc mọi người tìm hiểu về 1 cuộc đời sónggió,đầy trắc trở.NgT(1380-1442),hiệu là Ức Trai,quê gốc ở làng Chi Ngại,sau dời về NhịKhê.Thân sinh là NgỨng Long,1nho sinh nhà nghèo,học giỏi,đỗ Thái họcsinh thời Trần.Mẹ là Trần Thị Thái,con quan Tư đồ Tr Nguyên Đán.NgTsinh ra trong 1 gia đình mà cả bên nội cũng như bên ngoại,đều có 2truyền thống lớn là yêu nước và văn hoá,văn học.Từ nhỏ,NgT thôngminh,hiếu học,hiểu rõ đạo lý làm người…Nhưng,ông cũng phải chịunhững mất mát đau thương:tang mẹ lúc 5t,sau đó,ông ngoại qua đờikhi NgT lên 10t.Năm 1440,NgT đỗ Thái học sinh và cả 2 cha con cùnglàm quan dưới triều nhà Hồ.Về sau,khi nhà Hồ sụp đổ,cha ông bị bắtsang Trung Quốc,ông xin đi theo cùng nhưng đến cửa ải,NgPhi Khanh lạikhuyên ông nên quay trở về trả nợ nước,báo thù nhà,và trong cảnh biệtli đó,cha ông đã làm nên bài thơ”2 chữ nước nhà”đầy cảm động.Vềphần ông,vâng lời cha,ông quay trở về đầu quân cho nghĩa quân LamSơn,giúp Lê Lợi đánh đuổi giăc Minh,thống nhất đất nước.Ông trao choLLợi bản chiến lược đánh đuổi quân Minh mà sử sáh VN gọi là Bình ngôsách:”hiến mưu trước lớn,không nói đến việc đánh thành mà lại khéonói đến việc đánh vào lòng người”,ông thuyết phục LLợi dùng nhânnghĩa đối với tướng sĩ,dùng công tâm để lấy thành”.Ông đề ra 3 phươngsách:công tâm là thượng sách,vưa công thành vừa công tâm là trungsách,công thành là hạ sách(3phương sách này phù hợp với 3 đường lốitrị nước là đế đạo,vuơng đạo và bá đạo).Bình Định Vương LLợi phong cho NgT chưc Tuyên phụng Đại Phu Thừachỉ học sĩ hàn Lâm Viện.NgT đưa ra nhiều chiến lược,sách lược choLLợi.Nhờ có sự đóng góp to lớn của Nguyễn Trãi mà lập nên đc nhiềuchiến thắng vẻ vang cho dân tộc.NgT ko chỉ là 1 nhà quân sự đại tài như chúng ta biết mà ông còn là nhàvăn chính luận kiệt xuất với tác phẩm”bình ngô đại cáo” bất hủ.Tiếcthay,với những tài năng như vậy,đáng lẽ,NgT đc vua Lê trọng dụng vàhoàn thành những hoài bão của mình,nhưng càng về sau,ông ko đc vuaLê trọng dụng nữa.Đau buồn trước cảnh ấy,NgT đã cáo quan về ở ẩn tạiCôn Sơn & dường như số phận trớ trêu khéo dùa cợt ông lần nữa,giađình ông bị tru di tam tộc vì tội hại vua_1 nỗi oan lớn của cả thời đại lúcbấy giờ.Thế nhưng,có lẽ trời đất ko muốn 1 người tài đức như ông phảichịu 1 cái chết oan uổng đén vậy,nên đến thời vua Lê Thánh Tông,nỗioan của ông đc rửa sạch và đc vua tặng câu”Úc Trai lòng sáng tựa saokhuê”NgT ko chỉ là nhà quân sự,nhà văn chính luận mà ông còn nổi tiếng ởnhiều lĩnh vực khác nhau,để lại nhiều tác phẩm như:dư địa chí,Lam Sơnthực lục & ông cũng là người đầu tiên đặt nền móng cho nền văn họcchữ Nôm nước nhà qua tác phẩm “quân trung từ mệnh tập”,ngoài racòn có tác phẩm”Côn Sơn ca”in trong tập “Ức Trai thi tập”Qua những tác phẩm còn sót lại đến nay của NgT,ta thấy thơ văn ôngthấm đậm tư tưởng nhân nghĩa,yêu nước,thương dân.Tiêu biểunhư”quân trung từ mệnh tập” ,là tập văn chiến có sức mạnh của 10 vạnquân.Sức mạnh ấy có đc tùe sự kết hợp tuyệt diệu giữa tue tưởng nhânnghĩa,tư tưởng yêu nước và nghệ thuật viết văn luận chiến bậcthầy.”Bình ngô đại cáo” là áng văn yêu nước lớn của thời đại,là bảntuyên ngôn về độc lập chủ quyền của dân tộc,bản cáo trạng tội ác kẻthù,bản hùng ca về cuộc khởi nghĩa Lam Sơn & còn là sự hoà quyệngiữa sức mạnh của tư tưởng nhân nghĩa với tư tưởng yêu nước.Nộidung thơ văn NgT rất phong phú,đặc biệt đối với tình yêu quê hươnggia đình.Nét đầu tiên là niềm tha thiết với thiên nhiên quê hương.Bắtđầu từ những cái nhỏ nhặt,tưởng như ko đâu nhưng lại chan chứa tìnhyêu thương:bè rau muống,lảnh mùng tơi,cây chuối,cây đa…đều trởthành vần điệu trong thơ NgT,tạo nên những rung động tinh tế tronglòng người.Ông nói 1 cách trang trọng mà thật vui tươi,chân chất:”aocạn vớt bèo cấy muống;trì thanh phát cỏ ương sen”,ông phát hiện ra 1vẻ đẹp rất bất ngờ:đêm trăng gánh nứoc thì gánh luôn cả trăng đemvề;bầu trời ko mây,trong suốt 1 màu xanh,ông thấy đó là 1 bầu ngọcđông lại;thuyền bè chen nhau gối đầu lên bãi,ông nhìnthành 1 đám tằmlúc nhúc:”tằm ươm lúc nhúc thuyền đầu bãi”.Ông coi thiên nhiên như 1người ban thân của mình,có lúc,ông như hoà mình vào thiên nhiên đếnmức tưởng như dòng suối,tảng đá phủ rêu,tán trúc như hoà nhập vớiông làm 1.Tiếp theo là niềm gắn bó tha thiết với bà con thân thuộc ở quê nhà.Thờicòn giặc Minh,nhiều năm,ông phải lẩn tránh khắp nơi,xa nhà ,xa quê ,xabà con thân thuộc với bao nỗi buồn rầu đêm thu,xa nhà bên ngọn đènđêm khuya,ông day dứt như trong bài “đêm thu đất khách” ông tâmsự:Đêm khuya,bên ngon đèn leo lét,hồn mộng cứ vẩn vơ mãi nơi đấtkhách.Thanh minh đến theo tục,con cháu phải về thăm mồ mả ôngbà,sửa sang bồi đắp,thắp nén hương tưởng nhớ cho đúng đạo làm concháu,thế mà đã bao năm nay,ông ko về đc,ông chỉ não lòng:”thân mìnhxa ngàn dặm,mồ mả ông bà ở quê sao ko giẫy cỏ thắp hương;10 nămđã qua,những người ruột thịt, quen thân cũ đã chẳng còn ai;đànhmượn tạm chén rượu ép mình uống,ko cho lòng cứ ngày ngày xót xanỗi nhớ quê”(thanh minh_dịch nghĩa)Chính vì có tâm hồn yêu thiên nhiên,cuộc sống,con người nên NgT sống1 đời trong sạch,1 lòng vì dân,vì nước.Khi trở về nông thôn,ông yênlòng & tự hào,ông coi cày cấy là 1 niềm vui:”1 cày 1 cuốc thú nhàquê”.Những người dân lao động chân lấm tay bùn đáng đc biết ơn:”ănlộc,đền ơn kẻ cấy cày”.Cuộc sống NgT giản dị,nghèo mà thanh,ông cangợi hình dáng,tính chất của tùng,chúc ,mai,3 cây ko chịu khuất phụctrước gía lạnh của mùa đông,giống như ông,1 người luôn giữ tấm lòngtrong sạch,1 tấm “lòng thơm”.Lòng thơm ấylà lòng yêu nước thươngdân,nó suốt đời sôi nổi,nó dự trên chân lí của tư tưỏng nhân nghĩa_1 tưtưỏng cao đẹp xuyên thấm cuộc đời & thơ văn ông.Đối với NgT,nhânnghĩa chính là trừ bạo,yên dân.NgT quả là 1 nhân vật vĩ đại trong lịch sử VN,ông chính là 1 vị anh hùngdân tộc,1 nhà tư tưỏng,nhà thơ,nhà văn hoá lớn của nước ta.Tâm hồn& sự nghiệp của ông mãi mãi là vì sao sáng như vua Lê Thánh Tông đãca ngợi”Ức Trai tâm thượng quang khuê tảo”.

Càng một ngày càng ngặt đến xương…. Ở thế nhiều phen thấy khóc cười…. Bui một lòng người cực hiểm thay”.Xã hội càng ngang trái, người anh hùng ấy lại càng ngời sáng phẩm chấtcứng cỏi, khát khao tự do, thà chết chứ không chịu làm nô lệ của cườngquyền bạo ngược:“Một tấm long son ngời lửa luyệnMười năm thanh chức ngọc hồ băngUng dung cứ nói điều ta thíchUốn gối theo đời không thể vâng”.Trong nền văn học trung đại,đặc biệt dưới thời vua Lý,Trần,Lê đã xuấthiện không ít các tác giả nổi tiếng,và gắn liền với tên tuổi của họ lànhững tác phẩm văn học bất hủ như:Lý Thường Kiệt với”nam quốc sơnhà”,Trần Quang Khải với”tụng giá hoànn kinh sư”.Và,có lẽ,trong số cáctác giả đó,chưa có ai phải chịu 1 cái chết oan uổng như Nguyễn Trãi.NgTko chỉ đc mọi người biết đén với tài năng cùng nhiều tác phẩm thuộcnhiều thể loại,lĩnh vực mà còn đc mọi người tìm hiểu về 1 cuộc đời sónggió,đầy trắc trở.NgT(1380-1442),hiệu là Ức Trai,quê gốc ở làng Chi Ngại,sau dời về NhịKhê.Thân sinh là NgỨng Long,1nho sinh nhà nghèo,học giỏi,đỗ Thái họcsinh thời Trần.Mẹ là Trần Thị Thái,con quan Tư đồ Tr Nguyên Đán.NgTsinh ra trong 1 gia đình mà cả bên nội cũng như bên ngoại,đều có 2truyền thống lớn là yêu nước và văn hoá,văn học.Từ nhỏ,NgT thôngminh,hiếu học,hiểu rõ đạo lý làm người…Nhưng,ông cũng phải chịunhững mất mát đau thương:tang mẹ lúc 5t,sau đó,ông ngoại qua đờikhi NgT lên 10t.Năm 1440,NgT đỗ Thái học sinh và cả 2 cha con cùnglàm quan dưới triều nhà Hồ.Về sau,khi nhà Hồ sụp đổ,cha ông bị bắtsang Trung Quốc,ông xin đi theo cùng nhưng đến cửa ải,NgPhi Khanh lạikhuyên ông nên quay trở về trả nợ nước,báo thù nhà,và trong cảnh biệtli đó,cha ông đã làm nên bài thơ”2 chữ nước nhà”đầy cảm động.Vềphần ông,vâng lời cha,ông quay trở về đầu quân cho nghĩa quân LamSơn,giúp Lê Lợi đánh đuổi giăc Minh,thống nhất đất nước.Ông trao choLLợi bản chiến lược đánh đuổi quân Minh mà sử sáh VN gọi là Bình ngôsách:”hiến mưu trước lớn,không nói đến việc đánh thành mà lại khéonói đến việc đánh vào lòng người”,ông thuyết phục LLợi dùng nhânnghĩa đối với tướng sĩ,dùng công tâm để lấy thành”.Ông đề ra 3 phươngsách:công tâm là thượng sách,vưa công thành vừa công tâm là trungsách,công thành là hạ sách(3phương sách này phù hợp với 3 đường lốitrị nước là đế đạo,vuơng đạo và bá đạo).Bình Định Vương LLợi phong cho NgT chưc Tuyên phụng Đại Phu Thừachỉ học sĩ hàn Lâm Viện.NgT đưa ra nhiều chiến lược,sách lược choLLợi.Nhờ có sự đóng góp to lớn của Nguyễn Trãi mà lập nên đc nhiềuchiến thắng vẻ vang cho dân tộc.NgT ko chỉ là 1 nhà quân sự đại tài như chúng ta biết mà ông còn là nhàvăn chính luận kiệt xuất với tác phẩm”bình ngô đại cáo” bất hủ.Tiếcthay,với những tài năng như vậy,đáng lẽ,NgT đc vua Lê trọng dụng vàhoàn thành những hoài bão của mình,nhưng càng về sau,ông ko đc vuaLê trọng dụng nữa.Đau buồn trước cảnh ấy,NgT đã cáo quan về ở ẩn tạiCôn Sơn & dường như số phận trớ trêu khéo dùa cợt ông lần nữa,giađình ông bị tru di tam tộc vì tội hại vua_1 nỗi oan lớn của cả thời đại lúcbấy giờ.Thế nhưng,có lẽ trời đất ko muốn 1 người tài đức như ông phảichịu 1 cái chết oan uổng đén vậy,nên đến thời vua Lê Thánh Tông,nỗioan của ông đc rửa sạch và đc vua tặng câu”Úc Trai lòng sáng tựa saokhuê”NgT ko chỉ là nhà quân sự,nhà văn chính luận mà ông còn nổi tiếng ởnhiều lĩnh vực khác nhau,để lại nhiều tác phẩm như:dư địa chí,Lam Sơnthực lục & ông cũng là người đầu tiên đặt nền móng cho nền văn họcchữ Nôm nước nhà qua tác phẩm “quân trung từ mệnh tập”,ngoài racòn có tác phẩm”Côn Sơn ca”in trong tập “Ức Trai thi tập”Qua những tác phẩm còn sót lại đến nay của NgT,ta thấy thơ văn ôngthấm đậm tư tưởng nhân nghĩa,yêu nước,thương dân.Tiêu biểunhư”quân trung từ mệnh tập” ,là tập văn chiến có sức mạnh của 10 vạnquân.Sức mạnh ấy có đc tùe sự kết hợp tuyệt diệu giữa tue tưởng nhânnghĩa,tư tưởng yêu nước và nghệ thuật viết văn luận chiến bậcthầy.”Bình ngô đại cáo” là áng văn yêu nước lớn của thời đại,là bảntuyên ngôn về độc lập chủ quyền của dân tộc,bản cáo trạng tội ác kẻthù,bản hùng ca về cuộc khởi nghĩa Lam Sơn & còn là sự hoà quyệngiữa sức mạnh của tư tưởng nhân nghĩa với tư tưởng yêu nước.Nộidung thơ văn NgT rất phong phú,đặc biệt đối với tình yêu quê hươnggia đình.Nét đầu tiên là niềm tha thiết với thiên nhiên quê hương.Bắtđầu từ những cái nhỏ nhặt,tưởng như ko đâu nhưng lại chan chứa tìnhyêu thương:bè rau muống,lảnh mùng tơi,cây chuối,cây đa…đều trởthành vần điệu trong thơ NgT,tạo nên những rung động tinh tế tronglòng người.Ông nói 1 cách trang trọng mà thật vui tươi,chân chất:”aocạn vớt bèo cấy muống;trì thanh phát cỏ ương sen”,ông phát hiện ra 1vẻ đẹp rất bất ngờ:đêm trăng gánh nứoc thì gánh luôn cả trăng đemvề;bầu trời ko mây,trong suốt 1 màu xanh,ông thấy đó là 1 bầu ngọcđông lại;thuyền bè chen nhau gối đầu lên bãi,ông nhìnthành 1 đám tằmlúc nhúc:”tằm ươm lúc nhúc thuyền đầu bãi”.Ông coi thiên nhiên như 1người ban thân của mình,có lúc,ông như hoà mình vào thiên nhiên đếnmức tưởng như dòng suối,tảng đá phủ rêu,tán trúc như hoà nhập vớiông làm 1.Tiếp theo là niềm gắn bó tha thiết với bà con thân thuộc ở quê nhà.Thờicòn giặc Minh,nhiều năm,ông phải lẩn tránh khắp nơi,xa nhà ,xa quê ,xabà con thân thuộc với bao nỗi buồn rầu đêm thu,xa nhà bên ngọn đènđêm khuya,ông day dứt như trong bài “đêm thu đất khách” ông tâmsự:Đêm khuya,bên ngon đèn leo lét,hồn mộng cứ vẩn vơ mãi nơi đấtkhách.Thanh minh đến theo tục,con cháu phải về thăm mồ mả ôngbà,sửa sang bồi đắp,thắp nén hương tưởng nhớ cho đúng đạo làm concháu,thế mà đã bao năm nay,ông ko về đc,ông chỉ não lòng:”thân mìnhxa ngàn dặm,mồ mả ông bà ở quê sao ko giẫy cỏ thắp hương;10 nămđã qua,những người ruột thịt, quen thân cũ đã chẳng còn ai;đànhmượn tạm chén rượu ép mình uống,ko cho lòng cứ ngày ngày xót xanỗi nhớ quê”(thanh minh_dịch nghĩa)Chính vì có tâm hồn yêu thiên nhiên,cuộc sống,con người nên NgT sống1 đời trong sạch,1 lòng vì dân,vì nước.Khi trở về nông thôn,ông yênlòng & tự hào,ông coi cày cấy là 1 niềm vui:”1 cày 1 cuốc thú nhàquê”.Những người dân lao động chân lấm tay bùn đáng đc biết ơn:”ănlộc,đền ơn kẻ cấy cày”.Cuộc sống NgT giản dị,nghèo mà thanh,ông cangợi hình dáng,tính chất của tùng,chúc ,mai,3 cây ko chịu khuất phụctrước gía lạnh của mùa đông,giống như ông,1 người luôn giữ tấm lòngtrong sạch,1 tấm “lòng thơm”.Lòng thơm ấylà lòng yêu nước thươngdân,nó suốt đời sôi nổi,nó dự trên chân lí của tư tưỏng nhân nghĩa_1 tưtưỏng cao đẹp xuyên thấm cuộc đời & thơ văn ông.Đối với NgT,nhânnghĩa chính là trừ bạo,yên dân.NgT quả là 1 nhân vật vĩ đại trong lịch sử VN,ông chính là 1 vị anh hùngdân tộc,1 nhà tư tưỏng,nhà thơ,nhà văn hoá lớn của nước ta.Tâm hồn& sự nghiệp của ông mãi mãi là vì sao sáng như vua Lê Thánh Tông đãca ngợi”Ức Trai tâm thượng quang khuê tảo”.